नेपाली कला चिनाउने सात नेपाली कलाकारहरु

नेपाली कला चिनाउनेमा कलाकारहरुको भुमिका
१
भृकुटी
नेपाली प्रसिद्ध कलाकारहरु मध्य भृकुटी पनि एक हुन । नेपाली कलाको विकासमा राजकुमारी भृकुटीको महत्वपूर्ण योगदान रहेको छ । हुन त उनी कलाकार नभएता पनि नेपाली कलाको प्रचार–प्रसारमा उनको अतुलनीय योगदान रहेको छ । यतिमात्र होइन यसको पहिचान गर्ने पहिलो नेपाली चेली समेत उनी हुन् । सातौं शताब्दीमा जन्मेकी भृकुटी राजा अंशुवर्माको छोरी थिइन । उनको बिहे तिब्बतका सम्राट श्रङ चङगम्पोसित भएको थियो । उनले आफ्नो विहेमा नेपालबाट तारा, अक्ष्योभ्य बुद्ध र मैत्रीयका मूर्तिका साथै केही कलाकारहरु समेत दाइजोको रुपमा लगेका थिए । ती कलाकारहरुबाट तिब्बतको ल्हासामा जोखाङÞ गुम्बा तथा पोटाला दरबारमा थुप्रै मुर्तिहरु निर्माण गर्न लगाएका थिए ।

२. गुण धर्म
आठौं शताब्दी के कलाकार गुण धर्मले इण्डोनेशियाको जाभामा वारोबोदुवर चैत्य निर्माण गरेका थिए । झण्डै स्वयम्भु डाँडाको आधा भाग ओगटेको उक्त चैत्यमा बौद्ध धर्ममा आधारित जातक कथाहरु झण्डै ५ हजार बुद्ध मुर्तिहरु राखेका छन् ।
३. अरनिको
नेपाली कलाकार इतिहासमा कलाकार अरनिकोको नाम उल्लेखनिय छ । तेन्हौं शताब्दी के कलाकार यीनले चीनका सम्राट कुब्लाई खानको निमन्त्रणामा ८० जना नेपाली कलाकारहरुको नेतृत्व गर्दै तिब्बत र चीनमा थुप्रै कलाकृतिहरुको निर्माण गरी नेपाली कलालाई अन्तराष्ट्रिय समुदायमा लोकप्रिय बनाएका थिए । उनको कलाकारीताबाट प्रभावित भई चीनका सम्रातले यीनलाई उच्च पदबाट सम्मानित गरेका थिए चीनको बेइजिङ स्थित श्वेत स्तूप लगायत तिब्बत र चीनका विभिन्न स्थानमा उनीद्धारा निर्माण गरेका थुप्रै कलकृतिहरु आजसम्म पनि अध्ययन र अवलोकन गर्न सकिन्छ । कलाकार अरनिको लाई कदर र सम्मान गार्ड वि.स २० सालमा श्री ५ को सरकारले राष्ट्रिय विभूतिको रुपमा घोषणा गरी सकेको छ।
४. अभयराज शाक्य
ललितपुरको ओकुबहालमा जन्मेका महान कलाकार अभयराज शाक्यको नाम अगर स्थानमा
आउँछ । उनले भारत को बौद्धगया धार्मिक भ्रमण गरि फर्के लगतै नेपालमा पनि त्यस्तै महाबौद्ध मन्दिर तेराकोटा ईटावाट वि.स. १६२२ मा पाटनको ओकुबहालमा निर्माण गरेका थिए । मन्दिर निर्माणकै कममा उनको देहान्त भउको हुँदा छोरा जीवराज शाक्य र नाति बुद्धजुले समेत गरी ३५ वर्ष लगाएर वि स १६५७मा मन्दीर निर्माण कार्य सम्पन्न गरेका थिए । प्रत्येक इट्टै पिच्छे ठुलो सानो गरी लगभग ९००० ( नौ हजार )बुद्धका मूर्ति रहेका छन् । विदेशी पर्यटक हरु मनव यस मन्दिरलाई (ल्ष्लभ त्जयगकबलम द्यगममजब त्झउभि) को नामबाट प्रसिद्ध छन् ।
५ विजित सिंह
१६ औं शताब्दी का एक अंकों महान कलाकार विजय सिंह का नाम हाल प्रकाशनमा आएको छ । तीनले नेपालको सुदुर पश्चिमका बौद्ध गुम्बामा शाक्य मूनी बुद्ध, बज पाणी, खड्ग पाणी, सिंह गरुड, शार्दुल ऐरावत र किर्तिमुखको धातु तथा प्रस्तर मूर्ति हरु निर्माण गरेका
थिए । ललितपुर निवासी यी महानु कलाकारको पूण्य स्मृतिमा त्यस गुम्बामा एउटा गुठी नै स्थापना गरेको देखिन्छन् । जुन गुठी हालसम्म प्रचलनमा आइरहेको देखिन्छ ।

६ कल्याण सिंह
११औं शताब्दी के महान धातु मूर्तिकार कल्याण सिंह एक कुशल राज कलाकार थिए । उनीद्धारा निर्माण गरेका पाटन मंगल बाजार स्थित महाभारत कथा मा आधारीत युद्ध स्थलमा भीमसेनले दुस्सासन बद्ध गरेको ७ फुट अग्लो धातु मूर्तिकला साथै पंच पाण्डवको मुर्तिहरु प्रसिद्ध मानिन्छन् ।
७ करुणाकार रतिकर शाक्य
विश्व सम्पदा सुचीमा सुचीकृत भक्तपुर दरबारको कलात्मक सुनना तोका उत्कृष्ट नमुनाको रुपमा रहेको छ । वि स १८११ मा राजा रणजित मल्ल को राज्य कामा पाटन का दाजुभाई कलाकार द्वय करुणाकर तथा । नेपाली कलाकार इतिहासमा ललितपुर का थुप्रै कलाकार हरुले स्वदेश तथा विदेशमा समेत ख्याति प्राप्त कला र हस्तकलाको सिर्जना गरीएक छन् । तर विडम्बना त्यस्ता कलाकृति हरुमा कलाकार का नाम कतै पनि उल्लेख गर्ने प्रचलन नभएको कारणले यस्ता कलाकारहरु अन्यौलमा परेको देखिन्छ । स्व सिद्धि राज शाक्य, स्व अधिराज शाक्य, स्व नेम राजा शाक्य, स्व रत्न काजी शाक्य, सतजिवी कलाकारहरुमा श्री काल रतिकार शाक्यले निर्माण गरेका थिए ।