- / Oct 4, 2024
५ असार २०७७ काठमाण्डाैं । ३३ वटा हाडहरूले मानिसकाे मेरुदण्ड बनेको हुन्छ । यो गर्धनदेखि कम्मरसम्म जान्छ । मेरुदण्डलाई भर्टिब्राईबाट बनेका ५ वटा खण्डमा विभाजित गर्न सकिन्छ । गर्धनको ७ वटा सर्भिकल भर्टिब्राई, १२ वटा थोरासिक भर्टिब्राई, ५ वटा लम्बर, ५ वटा सार्कल र ४ वटा कक्सिजियल भर्टिब्राई ।
यी भर्टिब्राई लिगामेन्ट, मांसपेसी, फसेट जोर्ने र इन्टरभर्टिब्रल डिस्कहरुद्वारा एक अपसमा जोडिएका हुन्छन् । इन्टरभर्टिब्रल डिस्कहरुले मानव शरीरको मेरुदण्डको उचाइ बढाउन मद्दत गर्नुका साथै मेरुदण्डमा पर्ने बललाई कम गर्न वा तल झार्नका लागि कुशनको रुपमा काम गर्छ ।
मेरुदण्डले स्पाइनल कर्ड र स्पाइनल स्नायु जराहरुलाई आफूभित्र समावेश गर्नुका साथै संरक्षण गर्न समेत काम गर्छ ।स्पाइनल कर्ड स्नायुहरुको लामो पातलो र टुवुलर स्ट्रक्चर हो, जुन चाहिँ ब्रेन स्टिमको मेडुला वोबलोङगटाबाट सुरु भएर पहिलो लम्बर भर्टिब्रासम्म फैलिएको हुन्छ ।
अब जानाैं ढाडको दुखाइ के हाे ?
ढाडको दुखाइ विशेषतः तल्लो भाग दुख्ने समस्या सर्वसाधारणमा हुने आम समस्या हो । लगभग ८० प्रतिशत वयस्कहरुले आफ्नो जीवनकालमा कम्तीमा एक पल्ट ढाडको तल्लो भाग दुख्ने समस्याहरुको सामना गरिरहेको चिकित्साशास्त्र अध्ययनहरुले देखाउँछ ।
अझ भन्नु पर्दा ४०–५० वर्ष उमेर पुगेका ९० प्रतिशत वृद्धहरुमा यो समस्या देखिन्छ । त्यसमध्ये ८० प्रतिशत बिरामीहरु १–३ महिनाभित्र सामान्य उपचार पद्धतिले निको हुन्छन्, मात्र ५–१० प्रतिशत बिरामीलाई शल्यक्रिया आवश्यक हुन्छ ।
ढाड दुखाइमा हुने प्रभाव
१. कामबाट वन्चित हुनु ।
२. उर्वरतामा कमी हुनु ।
३. मानसिक रुपले उदासिनता उत्पन्न हुनु ।
ढाड दुख्नुकाे कारण
ढाडको तल्लो भाग दुख्ने धेरै कारण छन् तर तिनीहरुमध्ये महत्वपूर्ण कारण यी हुन :
ढाडमा हुने दुखाइको उत्पत्ति
१ मेरुदण्ड भित्र
२ मेरुदण्ड बाहिर
ढाड दुखाइका कारण
ढाड दुखाइका लक्षणहरू
ढाड दुखाइका अनुसन्धान
ढाड दुखाइको अनुसन्धान गर्न इन्टरभर्टिब्रल डिस्क, फासेट जोर्नीको खियावट, स्पाइरल क्यानलको चौडाइ, स्पाइनल कर्ड र स्पाइनल स्नायु एवं जराहरुको स्थिति मूल्यांकन गर्न एक्स–रे, एमआरआई र सिटी स्क्यान जस्ता परीक्षणहरुको आवश्यकता पर्छ ।
एक्स-रे गर्नु कुन बेला आवश्यक हुन्छ ?
एमआरआई कति बेला आवश्यक ?
ढाडको दुखाइ कति बेला गम्भीर हुन्छ ?
ढाड दुखाइको निदान, उपचारका पद्धति
ढाड दुख्ने समस्याका कारणको निदान वा उपचार बिरामीको चिकित्सा इतिहास, देखिने लक्षण एवं चिकित्सकीय शारीरिक जाँच परिणामका आधारमा गरिन्छ ।
ढाड दुख्ने समस्याका उपचार :
दुखाइ भएको ठाउँमा चिसो राख्दा सन्चोको अनुभव हुन्छ । बरफका टुक्रा कपडामा पोको पारेर विस्तारै दुखेको ठाउँमा ५–१० मिनेट राख्नुपर्छ । यसले मांसपेसीमा रहेको तनाव कम हुन्छ । यो एक दुई दिन गर्न सकिन्छ । त्यसपछि तातोपानीले सेक्दा राम्रो हुन्छ । यो तरिका अल्टरनेट पनि गर्न सकिन्छ ।
शारीरिक चिकित्सा
१. हिट थेरेपीः
मनतातो पानीले दिनको २ वा ३ चोटी सेक्नु वा मेसिनको सेकाइले ढाडको मासुमा रगत सञ्चार बढाएर आराम पु¥याउँछ ।
२. क्र्यो थेरापीः
चोट लागेको ठाउँमा चिसो बरफले सेकाइ गरेमा दुखाइ र सुन्निएको कम हुन्छ ।
३. ढाडको कसरतः
नियमित रुपमा हाडको कसरत गरेमा हाडको मासु तन्किन्छ । मेरुदण्डको जोर्नीमा आराम हुन्छ । दुखाइ कम हुन्छ र च्यापिएको नशा जोगिने सम्भावना हुन्छ ।
शल्यक्रिया
लक्षण देखा परेमा, गम्भीर रुपमा स्नायु क्रम्पेसन भएमा, स्पाइनल अस्थिरता वा डिफर्मिटी भएमा शल्यक्रियाको आवश्यकता पर्न जान्छ । गम्भीर स्नायु कम्प्रेसनले मांसपेसी कमजोर बनाउँछ । निरन्तर खुट्टाहरु अचेत बनाउँछ । दिसा वा पिसाब थैलीको नियन्त्रणमा कमी आउँछ । शल्यक्रियाको सहायताले यसमा सुधार ल्याउन सकिन्छ । ५-१० प्रतिशत बिरामीमा मात्र शल्यक्रिया आवश्यक हुन्छ ।
सामान्य शल्यक्रिया
यो विधिमा मेरुदण्डको जोर्नीमा सुईको माध्यमले औषधि दिनुपर्ने हुन्छ ।
जटिल शल्यक्रिया
सामान्य उपचारले काम नगरेमा वा नशा च्यापिएर दिसा–पिसाब रोकिएमा वा खुट्टा लाटो हुँदा जटिल शल्यक्रिया आवश्यक हुन जान्छ । खासगरी एउटा अर्थोपेडिक इमर्जेन्सी हुँदा ६ घन्टाभित्र शल्यक्रिया नगरे आजीवन खुट्टा नचल्ने सम्भावना हुन्छ ।
दुखाइबाट कसरी जोगिने र गर्नुपर्ने स्याहार-सुसार
धेरै दिन आराम गर्ने र सक्रिय नहुनाले ढाड दुख्ने समस्याबाट आराम हुन्छ भन्ने सोच गलत हो । तसर्थ सम्भव भएसम्म छिटोभन्दा छिटो आफ्नो गतिविधिलाई पुनः सुरु गर्नुपर्छ ।
ढाड दुखाइका जटिलता
ढाड दुख्ने समस्याका सामान्यतया कुनै जटिलता हुँदैनन् । यद्यपि निम्नलिखित जटिलताहरु आउन सक्छन्ः
१. इन्टरभर्टिब्रल डिस्क डिस्प्लेसमेन्टको कारणले स्पाइनल स्नायुहरु क्रम्प्रेसन हुँदा मांसपेसी कमजोर हुने दिसा वा पिसाबको नियन्त्रणमा कमी हुने, निरन्तर दुख्ने र अचेत हुने हुन सक्छ ।
२. वृद्ध उमेरको कारणले स्पाइनल स्टेनोसिस उमेर बढ्दोसँगै इन्टरभर्टिब्रल डिस्क र भर्टिब्रल जोर्नीहरु खिइने कारणले स्पाइनल क्यानललाई साँघुरो बनाउँछ, जसले स्पाइनल स्नायुहरुमा प्रेसर दिन सक्छन् ।
चिकित्सकको सल्लाह कति बेला लिने ?
ढाडको दुखाइ सामान्यतयाः छोटो हुन्छ र घरेलु उपचार र दुखाइ कम गर्ने औषधि खाँदा निको हुन्छ । तर निम्न लिखित अवस्थामा चिकित्सकीय सल्लाह लिन जरुरी हुन्छ ।
(बिपी कोइराला स्वास्थ्य विज्ञान प्रतिष्ठान हाडजोर्नी विभाग प्रमुख प्रा डा. पशुपति चौधरी)
यो नेपाली भाषाको अनलाइन समाचार संस्था हो । हामी तपाईहरुमा देशविदेशका समाचार र विचार पस्कने गर्छौ । तपाईको आलोचनात्मक सुझाव हाम्रा लागी सधै ग्रह्य छ । हामीलाई पछ्याउनुभएकोमा धन्यवाद । हामीबाट थप पढ्न तल क्लिक गर्नुहोस् ।
काठमाडौं । आजदेखि देशभर रुट परमिट खुला गरेको छ। सरकारले रुट परमिट दशैँको पूर्णिमासम्म कायम रहने जनाएको छ। दसैँको घटस्थापनादेखि मात्र रुट परमिट खुला गर्ने निर्णय यस अघि थियो...
काठमाडौं । हवाई आवागमन हुने तथा आसपासका क्षेत्रमा चङ्गा, ड्रोन वा बेलुन उडाउन नागरिक उड्डयन कार्यालयले आग्रह गरेको छ । चङ्गा, ड्रोन वा बेलुन नउडाउन र लेजर लाइट प्रयोग...
काठमाडौं । सरकार र निजी क्षेत्रबीच साझा प्रयास जरुरी रहेको एवं लगानीमा बहुस्रोतको खोजी गर्न सामूहिक प्रयास गर्ने निष्कर्षका साथ नेपाल पूर्वाधार सम्मेलन सम्पन्न भएको छ । भौतिक पूर्वाधार...
महोत्तरी । दीर्घजीवन, पुत्र प्राप्ति तथा पारिवारिक सुख शान्तिका लागि मनाइने सम्पूर्ण मिथिला क्षेत्रकै पवित्र ‘जितिया पर्व’ आजदेखि धार्मिक सुरु भएको छ । मिथिलाञ्चलभरि आज ओंगठन, असोज ८ गते...
