साम्राज्यवादविरुद्धको नयाँ आवाज : इब्राहिम ट्राओरे

काठमाडाैं ३१ जेठ । इब्राहिम ट्राओरे, बुर्किना फासोका युवा सैनिक नेता, आज अफ्रिकामा चर्चा र विवादको केन्द्र बनेका छन्। सन् २०२२ मा सैन्य ‘कू’ मार्फत सत्ता सम्हालेका ट्राओरेले सत्ता सम्हाल्नेबित्तिकै पश्चिमा प्रभावविरुद्धको अभियान सुरु गरे। फ्रान्सेली सेना र बहुराष्ट्रिय कम्पनीहरूलाई देश निकाला गरे।

देशको खानी क्षेत्र, विशेष गरी सुन उद्योग, राष्ट्रियकरण गर्ने कदम चाल्दै, उनले रुस, क्युबा र भेनेजुएलासँगको सम्बन्ध मजबुत पारे। उनले घोषित रूपमा फ्रान्सको आर्थिक नियन्त्रणको प्रतीक रहेको “सिएफए फ्रान्क” लाई ‘दासत्वको यन्त्र’ भनी आलोचना गर्दै नयाँ राष्ट्रिय मुद्रा सुरु गर्ने योजना अघि सारे।

त्यससँगै माली र नाइजरसँग मिलेर “साहेल गठबन्धन” नामक क्षेत्रीय संगठनको स्थापना गरे, जसले पश्चिमा प्रभुत्वविरुद्ध एकीकृत अफ्रिकी शक्ति निर्माणको संकेत गर्छ। ट्राओरेका नीतिहरूलाई धेरैले थोमस संकाराको विरासतसँग तुलना गर्छन्।

संकाराले १९८० को दशकमा समान विचारसहित सामाजिक न्याय, आत्मनिर्भरता, महिला अधिकार र कृषि सुधारको अभियान थालेका थिए। ट्राओरेले पनि जबरजस्ती विवाह, महिला जननाङ्ग विकृति जस्ता प्रथाहरूमा रोक लगाएका छन्, महिला सहभागिता बढाएका छन्, र खाद्य स्वावलम्बनका लागि १ अर्ब डलरको कृषि योजना अघि सारेका छन्।

तर उनको शासन संकटरहित छैन। इस्लामिक अतिवादी समूहहरूको आक्रमण, आन्तरिक सुरक्षा चुनौती र चुनाव स्थगनजस्ता कदमहरू उनले विवेकका साथ लिएका हुन् वा सत्ताविस्तारका लागि भनेर आलोचना पनि भइरहेको छ। साथै, अमेरिका र फ्रान्सले ट्राओरेलाई ‘रुसी प्रभावमा परेको तानाशाह’ को रूपमा चित्रण गरिरहेका छन्।

यद्यपि ट्राओरे अहिले आफन्त–विरोधी, प्यान–अफ्रिकावादी नेता भएर उदाएका छन्। उनको लोकप्रियता व्यापक छ। घानामा आयोजित कार्यक्रममा त्यहाँका राष्ट्रपतिको भन्दा बढी सम्मान पाएका थिए। अब प्रश्न उठ्छ-के उनी आफ्नो आदर्श थोमस संकारा जस्तै दीर्घकालीन परिवर्तन ल्याउन सक्षम हुनेछन् ? कि अन्य नेताजस्तै उनी पनि सुरुवाती आदर्शबाट च्युत हुनेछन् ?

यसको जवाफ समयले दिनेछ। तर एक कुरा स्पष्ट छ-ट्राओरेले आजको अफ्रिकामा साम्राज्यवाद र परनिर्भरता विरुद्ध नयाँ लहरको नेतृत्व गरिरहेका छन्। इतिहासमा उनी नयाँ संकारा बन्नेछन् वा अर्का क्षणिक क्रान्तिकारी, त्यो उनका कार्यले तय गर्नेछ।

को हुन् थोमस संकारा?

थोमस संकारा, अफ्रिकी इतिहासका एक सबभन्दा प्रेरणादायी र क्रान्तिकारी नेता हुन्। उनी सन् १९८३ मा मात्र ३३ वर्षको उमेरमा सत्तामा पुगेका थिए, र त्यसपछि चार वर्षभित्र बुर्किना फासोको मुहार फेरिदिए। उनले देशको नाम Upper Volta बाट “Burkina Faso” राखे – जसको अर्थ हो “इमान्दार मानिसहरूको भूमि”।

संकारा महिला अधिकार, आत्मनिर्भरता, कृषिको आधुनिकीकरण, शिक्षा र स्वास्थ्य सेवामा सुधार तथा विदेशी ऋणको अस्वीकार गर्ने साहसी नेताका रूपमा चिनिन्छन्। उनले कुनै पनि विदेशी शोषण र निर्भरता विरुद्ध खुला आवाज उठाए – जसले उनलाई अफ्रिकाको चे ग्वेभाराको उपमा दिलायो।

तर सन् १९८७ मा आफ्नै सहयोगी ब्लेस कम्पाओरेको ‘कू’ मार्फत उनको हत्या भयो। उनको हत्या सँगसँगै अफ्रिकी क्रान्तिको एउटा उज्यालो सपना अधुरो रह्यो।